Worden we steeds jonger ongesteld?

Op welke leeftijd begint je menstruatie meestal?  

“In Nederland vindt de eerste menstruatie tussen het tiende en 15e levensjaar plaats”, schrijven Marlies Bongers en Corien van Zweden in hun boek, Biografie van de Baarmoeder. Maar soms kan zo’n eerste menstruatie (ook wel menarche genoemd) een stuk eerder komen, zoals op iemands zevende of achtste. 

Daarnaast is een eerste menstruatie ook onderdeel van een later stadium van de pubertijd. Zo’n eeste menstruatie komt ongeveer twee jaar nadat je de eerste tekenen van puberteit opmerkt. Denk hierbij aan groeiende borsten, okselhaar, schaamhaar, groeispurten, acne en verandering van lichaamsgeur.   

Worden we dan jonger ongesteld?  

Het lijkt erop. In de afgelopen decennia hebben een aantal studies bewezen dat meisjes (en andere kinderen die het vrouwelijke geboortegeslacht kregen toegewezen) steeds jonger in de puberteit komen.   

Een grote analyse uit 2020, ontdekte bijvoorbeeld dat sinds 1977, de puberteitsleeftijd bij meisjes per decennia drie maanden daalde. Tijdens de Coronalockdown van 2020 en 2021 was er zelfs een opvallende toename van meisjes die voor hun achtste al in de puberteit kwamen, onder andere in Duitsland, Turkije en Korea. 

Dit zien we dus ook terug in de gemiddelde leeftijd van de eerste menstruatie. Rond 1850 was die in Nederland gemiddeld nog 17 jaar, volgens Marlies Bongers en Corien van Zweden. En hoewel het rond 1950 nog uitzonderlijk was om als basisschoolleerling al te menstrueren, is dat nu een veelvoorkomend fenomeen. Ook in andere landen merken ze dat verschil. In Amerika is de gemiddelde menarche-leeftijd in de laatste eeuw bijvoorbeeld gedaald van 14 naar 12 jaar.  

Waarom worden we jonger ongesteld?  

Hoewel we dus echt jonger met de puberteit beginnen, en ook jonger ongesteld worden, bestaan er uiteenlopende theorieën over waarom. In hun boek noemen Marlies Bongers en Corien van Zweden de ‘verbeterde voedselsituatie’ als een van de belangrijkste. Ondervoeding, iets wat in 1850 een stuk vaker voorkwam dan nu, kan een eerste menstruatie uitstellen. Daar staat tegenover dat overgewicht volgens sommig onderzoek een eerste menstruatie juist kan vervroegen. Ook worden hormoonontregelende stoffen vaak aangewezen als boosdoener. Deze stofjes, die je kunt vinden in sommige cosmeticaproducten, etenswaren, verpakkingsmaterialen of elders, verstoren de natuurlijke hormoonhuishouding van je lichaam, en kunnen daarom voor een vervroegde puberteit zorgen, zo zeggen sommige onderzoekers. Ten slotte lijkt het erop dat extreme stress, trauma of een erg inactieve levensstijl ook risicofactoren zijn voor een vervroegde puberteit. Dit zou de plotselinge toename van jonge pubermeisjes tijdens Corona kunnen verklaren.  

Moet jij je zorgen maken?  

Dit klinkt natuurlijk alarmerend. Maar een gemiddeld jongere menarche-leeftijd is niet altijd iets om je zorgen om te maken. Het vraagt vooral om wat aanpassingsvermogen van ouders, verzorgers, docenten en andere volwassenen die met pubers te maken hebben.  

Toch, vertoont je kind fysieke tekenen van puberteit voordat ze acht is (denk hierbij aan okselhaar, groeiende borsten of zelfs een menstruatie)? Dan is het slim om samen naar de huisarts te gaan. Die kan eventuele onderliggende aandoeningen uitsluiten, en jullie helpen bepaalde risico’s te verminderen.  

Hoe kunnen ouders of verzorgers zich hierop voorbereiden?  

Als ouder kun je niet echt voorkomen dat je kind jong ongesteld wordt. Zolang je jouw kind aanmoedigt tot een enigszins gezonde levensstijl (eentje met gevarieerde maaltijden, genoeg beweging en niet te veel stress), doe je al genoeg.  

Maar, je kan wel wat van het ongemak en awkwardness rondom een jonge menstruatie wegnemen. Word je zelf ongesteld? Of krijgen je kinderen ergens anders met menstruaties te maken? Doe hier niet stiekem over, maar praat er juist open over met je kinderen, ongeacht hun leeftijd of gender. Hiermee doorbreek je al wat van het stigma, nog voordat je kind zelf ongesteld wordt, hoe vroeg dat ook mag zijn.  

Wees ook voorbereid op een menstruatie die vroeger kan komen dan je denkt. Haal bijvoorbeeld, al vanaf je dochters achtste verjaardag, wat natuurlijke menstruatieproducten in huis. Leg uit hoe de producten werken en berg ze op een toegankelijke plek op, voor het geval dat. Tip? Ons 100% katoenen maandverband is comfortabel, zacht, makkelijk te gebruiken en zijn vrij van hormoonverstoorders of chemicaliën.